Wie in 1898 door dezelfde deuren ging, stapte niet binnen in een restaurant, maar in het woonhuis van fabrieksdirecteur Dirk van Woudenberg en zijn gezin.
Veens. liet zich door architect Johan Huibers meevoeren naar de beginjaren van de villa. ‘In 1832 wordt Dirk van Woudenberg geboren’, begint Huibers zijn verhaal. ‘Dirks vader heeft in het centrum van Veenendaal een wolkammerij en handweverij. Dirk leert op de Burgerschool Hendrika Catharina van Broekhuizen kennen. Ook haar vader heeft in Veenendaal een textielfabriek.’
Textiel
In 1899 telt Veenendaal ruim 5.000 inwoners waarvan bijna 20% in textielfabrieken werkt. Textielnijverheid is belangrijk in die tijd. Huibers: ‘Als Dirk en Hendrika trouwen, worden de bedrijven van hun vaders samengevoegd en later begint Dirk van Woudenberg op het Duivenweitje zijn eigen complex van fabrieksgebouwen.’
Elektriciteit
Bij de fabrieken laat Dirk een villa in neorenaissance stijl bouwen. In 1898 neemt hij zijn intrek in het kapitale pand, half kantoor, half woonhuis. Dirk van Woudenberg is de eerste in Veenendaal die zijn woonhuis en fabrieken verlicht met elektriciteit. Een correspondent van de Amerongse Courant is daar in diezelfde tijd danig van onder indruk en doet verwonderd verslag: ‘In de kamers ging het licht automatisch aan als je de deur opendeed. De fabrikant kan in de slaapkamer vanuit het zijn bed het licht aan en uitdoen.’
Lampegietersavond
Tot die tijd werkten fabrieksarbeiders bij licht van petroleumlampen. Als het vanaf september in de fabrieken te donker wordt om zonder kunstlicht te kunnen werken, worden de fabriekslampen volgegoten met petroleum en ontstoken. Het Veense volksfeest Lampegietersavond houdt die cultuurhistorische herinnering levend. Net als de naam van het theater dat staat op de plek waar ooit de oude fabriekspanden stonden: De Lampegiet.
Sloop
‘In 1980 maken de fabrieken plaats voor het theater. De oude villa wordt gelukkig van de sloophamer gered. In 1999 wordt de Frisia Villa als rijksmoment geregistreerd en daarmee is het veiliggesteld voor de toekomst’, vertelt Johan Huibers met iets van opluchting in zijn stem. Nu er een restaurant is gevestigd in het pand, is de villa toegankelijk voor iedereen. ‘En dat is mooi’, besluit Huibers, ‘want van deze schoonheid moet je als Veenendaalse gemeenschap genieten. De Frisia Villa is een monument waar Veenendaal trots op mag zijn.’
